Zofia Leszczyńska-Skrętowa

1928–2015

Urodziła się 7 III 1928 r. w Przemyślu w rodzinie inteligenckiej, jako jedna z trzech córek Ludomira i Anieli Krwawicz. W 1935 r. zaczęła uczęszczać do szkoły podstawowej w Przemyślu i w chwili wybuchu wojny miała ukończone cztery klasy. Lata 1939–1941 spędziła w części Przemyśla w okupowanej przez Armię Czerwoną w trudnych warunkach, ponieważ rodzina została wyrzucona z własnego mieszkania. Wtedy też ukończyła kolejne dwie klasy szkoły podstawowej.

Podczas okupacji niemieckiej uczęszczała do szkoły handlowej, a potem pracowała jako ekspedientka sklepowa, przerabiając równocześnie w szkole tajnego nauczania materiał dwóch pierwszych klas gimnazjalnych. W 1944 r. zapisała się do III klasy Państwowego Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego, gdzie w 1947 r. złożyła maturę. W tym roku podjęła studia historyczne w Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uczęszczała na seminaria profesorów, historyczne Jana Dąbrowskiego, z nauk pomocniczych Sylwiusza Mikuckiego i paleograficzne Zofii Kozłowskiej-Budkowej. Pracę magisterską pt. „Studia z działalności kulturalnej Uniwersytetu Jagiellońskiego”, napisaną pod kierunkiem Jana Dąbrowskiego, obroniła w 1952 r.

Po dwuletnim pobycie w Przemyślu bez stałej pracy powróciła do Krakowa i dzięki prof. Kozłowskiej-Budkowej uzyskała prace zlecone w Polskiej Akademii Nauk. W 1955 r. została zatrudniona jako asystentka w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN w Warszawie, gdzie pod kierunkiem prof. Kozłowskiej-Budkowej podjęła prace przy edycji najstarszych roczników polskich. W 1956 r. kontynuację edycji przejął Instytut Historii PAN, do którego także i ona została służbowo przeniesiona wraz z etatem. W trakcie tych prac zebrała podstawowy materiał do przypisów rzeczowych, a także opracowała pierwszą ich redakcję. M.in. Jej rezygnacja ze współpracy z Zofią Budkową opóźniła o wiele lat publikację najdawniejszych roczników i kalendarza, gdyż odtąd wiele uciążliwych prac Budkowa wykonywać musiała sama. Z tego okresu pochodzi jej pierwsza publikacja źródłowa, wykonana pod kierunkiem prof. Budkowej: Średniowieczne statuty wikariuszy krakowskich (1959).

W 1961 r. zawarła związek małżeński z historykiem literatury Rościsławem Skrętem.

W dniu 1 II 1964 r. na własną prośbę przeniesiona została do Pracowni Słownika Historyczno-Geograficznego Małopolski w Średniowieczu, kierowanej przez prof. Karola Buczka. Tutaj pracowała na stanowisku dokumentalisty, a następnie dokumentalisty dyplomowanego.

Z inspiracji Stanisława Kurasia podjęła się edycji obszernej i ważnej księgi retaksacji beneficjów kościelnych w diecezji krakowskiej z 1529 r., która mimo różnych trudności, przełamywanych przez prof. Buczka, ukazała się w 1968 r. (Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529, tzw. Liber retaxationum). Edycja ta stanowiła wstęp do projektowanej, lecz ostatecznie nigdy nienapisanej, rozprawy doktorskiej o rozwoju uposażenia biskupstwa krakowskiego w średniowieczu, do której przez dłuższy czas zbierała materiały w archiwum Kurii Metropolitalnej. W Pracowni rozbudowywała kartoteki słownika województw krakowskiego i sandomierskiego, a od końca lat 70. opracowywała hasła do kolejnych zeszytów słownika krakowskiego pod redakcją, kolejno: profesorów Jerzego Wiśniewskiego, Antoniego Gąsiorowskiego i dr. Franciszka Sikory.

Na emeryturę przeszła w dniu 1 VII 1988 r., ale z Pracownią związana była, etatowo lub na pracach zleconych, nieprzerwanie aż do 2006 r. Jeszcze w latach późniejszych wykonywała na potrzeby słownika prace pomocnicze, m.in. indeksując średniowieczne księgi sądowe. W sumie w latach 1980–2006 napisała i opublikowała w słowniku niebagatelną liczbę 823 haseł.

Zofia Leszczyńska-Skrętowa była osobą utalentowaną i obdarzoną wysokim stopniem inteligencji, biegłą w paleografii i łacinie. Jednak poza słownikiem, który zdawał się wyczerpywać jej naukowe ambicje, zaabsorbowana sprawami rodzinnymi, nie chciała angażować się w żadne większe przedsięwzięcia naukowe (jest autorką m.in. czterech biogramów w Polskim słowniku biograficznym), i z wielką szkodą dla edytorstwa odrzucała kolejne propozycje współpracy, m.in. nad edycją Długoszowych roczników czy nowej serii Volumina legum.

Zmarła 18 XI 2015 r.

Waldemar Bukowski