Kiersnowski Ryszard (1925–2006)
Ryszard Kiersnowski
1925–2006
Urodzony 4 listopada 1925 r. w Wilnie, w rodzinie ziemiańskiej, syn wileńskiego adwokata Tadeusza Kiersnowskiego i Anny z Rymszów, spędził dzieciństwo w Wilnie i rodzinnych Podweryszkach. Uczęszczał do słynnego wileńskiego Gimnazjum Zygmunta Augusta. Żołnierz Armii Krajowej, przeżycia czasu II wojny światowej zebrał w gorzkiej i do bólu uczciwej książce Tam i wtedy. W Podweryszkach, w Wilnie i w puszczy 1939–1945 (Warszawa 1994).
W 1945 r. rozpoczął studia na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie następnie po uzyskaniu magisterium w 1948 r. zatrudniono Go jako asystenta w Katedrze Nauk Pomocniczych Historii. W 1949 r. Ryszard Kiersnowski przeniósł się z Krakowa do Warszawy. Tam pracował początkowo w Kierownictwie Badań nad Początkami Państwa Polskiego, później zaś, od 1953 r. aż do przejścia na emeryturę w 1997, w Instytucie Historii PAN, gdzie w 1970 objął funkcję kierownika Pracowni Edytorstwa i Nauk Pomocniczych Historii (później Zakładu Nauk Pomocniczych Historii i Edytorstwa), którą pełnił aż do 2004.
Doktorat uzyskał w 1951 r. na podstawie pracy Wały Śląskie (opublikowanej w „Przeglądzie Zachodnim” 1951, 1, s. 159–192). W 1954 r. otrzymał tytuł naukowy docenta, a w 1961 r., w wieku 35 zaledwie lat, został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego. Tytuł naukowy profesora zwyczajnego nauk humanistycznych otrzymał jak na ówczesne warunki też wyjątkowo wcześnie, bo w 1973 r.
Rozpoczynając pracę naukową Ryszard Kiersnowski skupił się na wczesnych dziejach zachodnich ziem Polski, zwłaszcza Pomorza i Śląska. Trwałym śladem tych prac są dwa tomy z serii „Życie codzienne”, dotyczące średniowiecza na Śląsku (wyd. Warszawa 1977) i na Pomorzu (wyd. wspólnie z Małżonką, Warszawa 1970).
Kolejnym krokiem naukowym, dokonanym w połowie lat 50., było włączenie do horyzontu badań historycznych numizmatyki. Nad nią Ryszard Kiersnowski spędził wiele lat i tu Jego osiągnięcia można uznać za największe. Jego trud jest udokumentowany ogromnym i powszechnie znanym dorobkiem naukowym. Jego podstawowe prace z tej tematyki to Pieniądz kruszcowy w Polsce wczesnośredniowiecznej (Warszawa 1960), Wstęp do numizmatyki polskiej wieków średnich (Warszawa 1964), Wielka reforma monetarna XIII–XIV w. (Warszawa 1969) oraz Moneta w kulturze wieków średnich (Warszawa 1988). Niestety jednak żadna z Jego książek nie została przełożona w całości na język kongresowy, toteż uczestniczyły one w międzynarodowej wymianie myśli głównie poprzez streszczenia i publikacje poszczególnych rozdziałów w formie artykułów.
„Polska szkoła numizmatyczna” powstała dzięki działalności dydaktycznej Profesora i pracy licznego grona Jego uczniów. Głównym polem integracji tego grona i wymiany poglądów został – założony w 1957 r. – kwartalnik „Wiadomości Numizmatyczne”. Ryszard Kiersnowski, początkowo członek komitetu redakcyjnego, już od 3. numeru w 1958 r. objął funkcję redaktora i pełnił ją do 1982 r. (a realnie do 1984 ze względu na opóźnienia druku), w latach 1963–1977 w tandemie ze Stanisławem Suchodolskim, a w latach 1977–1982 ze Stefanem K. Kuczyńskim.
W bliskim związku z numizmatycznymi zainteresowaniami Profesora pozostawała Jego działalność społeczna. Przez jedenaście lat pełnił funkcję prezesa Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Archeologicznego, później Archeologicznego i Numizmatycznego (1970–1981), był też wiceprzewodniczącym Międzynarodowej Komisji Numizmatycznej (1973–1979).
Po z górą trzydziestu latach powrócił do tekstu jako źródła historycznego i to głównie tekstu w formie dla historyka najtrudniejszej, bo fabularnej. Legendy herbowe, legendy rodowe, mity i stereotypy zajęły Go na kolejnych dwadzieścia lat, znaczonych cenionymi publikacjami, m.in. Niedźwiedzie i ludzie w dawnych i nowych czasach. Fakty i mity (Warszawa 1990).
Profesor Ryszard Kiersnowski, członek Polskiej Akademii Umiejętności i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi, po długiej i ciężkiej chorobie zmarł w Warszawie 7 lipca 2006 r.
Powyższy tekst jest skróconą wersją wspomnienia, autorstwa prof. dr. hab. Borysa Paszkiewicza, która pierwotnie ukazała się w „Kwartalniku Historycznym”, R. 114, z. 3, 2007, s. 195–198. Jest ona dostępna on-line w otwartym dostępie w Repozytorium Cyfrowym Instytutów Naukowych (RCIN) pod linkiem: http://rcin.org.pl/publication/22513.
Bibliografia prac prof. dr. hab. Ryszarda Kiersnowskiego została przedstawiona w: M. J. Gąssowska, Bibliografia prac prof. dr Ryszarda Kiersnowskiego za lata 1949–1984, w: Nummus et Historia. Pieniądz Europy średniowiecznej. Ryszardowi Kiersnowskiemu w sześćdziesięciolecie urodzin przyjaciele, koledzy, uczniowie, red. S. K. Kuczyński, S. Suchodolski, Warszawa 1985, s. 7–24; S. K. Kuczyński, S. Suchodolski, Bibliografia prac Prof. Ryszarda Kiersnowskiego za lata 1985–1996, „Wiadomości Numizmatyczne” 40, 1996, 3–4, s. 215–217; M. Męclewska, Bibliografia prac Profesora Ryszarda Kiersnowskiego za lata 1997–2003 i uzupełnienia z lat 1968–1996, „Wiadomości Numizmatyczne” 49, 2005, 2, s. 133–137.
