Jan Kostrzak

1946–2004

Urodził się 8 III 1946 r. w Józefowie w powiecie Radziejów Kujawski. Był synem Czesława i Reginy z domu Czupryńskiej. Rodzice do czasu przedwczesnej śmierci ojca (w 1962 r.) mieli tam gospodarstwo rolne. Do szkoły podstawowej uczęszczał w Ostrowie, następnie uczył się w Liceum Ogólnokształcącym w Radziejowie Kujawskim. Po odbyciu służby wojskowej (w latach 1964–1966) podjął pracę w dziale organizacji i zarządzania w toruńskich Zakładach Włókien Sztucznych Elana. W 1967 r. rozpoczął zaoczne studia na kierunku historia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zapisał się na seminarium magisterskie z historii średniowiecznej prowadzone przez prof. Mariana Biskupa. Po uzyskaniu w 1972 r. stopnia magistra na podstawie rozprawy „Stanowisko Inflant wobec konfliktów zbrojnych polsko-krzyżackich w pierwszej połowie XV wieku” promotor, prof. Biskup, zaproponował mu podjęcie pracy naukowej na stanowisku asystenta w toruńskiej Pracowni Historii Pomorza Wschodniego Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Miał się zajmować początkami systemu stanowego w Inflantach, znajdujących się pod władzą zakonu krzyżackiego. Tej też tematyce poświęcona była jego praca doktorska (obroniona w Warszawie w Instytucie Historii PAN w 1982 r.), wydana następnie w postaci książkowej pt. Narodziny inflanckich zgromadzeń stanowych od XIII do połowy XV wieku (Toruń 1985). Po doktoracie i awansie na adiunkta uzyskał stypendia badawcze skutkujące wyjazdami do Berlina, Monachium i Tallina. Publikował wówczas w czasopismach polskich i niemieckich artykuły i recenzje dotyczące szeroko pojętej tematyki inflanckiej. Wygłaszał też referaty z tej tematyki na wielu konferencjach naukowych. Przygotowywał rozprawę habilitacyjną z dziedziny ustroju Inflant na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych.

Obok działalności ściśle naukowej Jan Kostrzak interesował się współczesnymi problemami społeczno-politycznymi. Wydarzenia z lat 1980–1981 umożliwiły mu czynne włączenie się w nurt życia politycznego. Aktywnie zaangażował się w ruch „Solidarności” i utrzymywał kontakty ze środowiskami opozycyjnymi także w okresie stanu wojennego. W 1989 r. był jednym z założycieli toruńskiej grupy Ruchu Obywatelskiego Akcji Demokratycznej (późniejszej Unii Demokratycznej).

W 1991 r., w uznaniu jego znajomości problematyki nowopowstałych państw bałtyckich, zaproponowano mu przejście do polskiej służby dyplomatycznej. W kwietniu 1992 r. został I sekretarzem ambasady Rzeczypospolitej w Rydze (na Łotwie), jednocześnie organizował polską placówkę dyplomatyczną w Estonii i od sierpnia 1992 r. do stycznia 1995 r. pełnił funkcję chargé d’affaires kierującego ambasadą RP w Tallinie. W styczniu 1995 r. został przeniesiony do Kaliningradu (Królewca) na stanowisko Konsula Generalnego RP. Zainicjował tam budowę nowego gmachu konsulatu.

W sierpniu 1996 r. zakończył swoją misję dyplomatyczną i wrócił do pracy naukowej w Instytucie Historii PAN, tym razem w warszawskiej Pracowni Dziejów Europy Środkowo-Wschodniej XIX–XX w. Podjął wówczas studia nad najnowszą historią krajów bałtyckich. Zaczął zbierać materiały archiwalne do książki o losach Królewca tuż po II wojnie światowej. Opublikował też syntetyczny szkic Stosunki polsko-estońskie na przestrzeni dziejów (w: Polacy w Estonii, Lublin 1998).

Po powrocie do Torunia nadal aktywnie uczestniczył w życiu społecznym. Był jednym z organizatorów i pierwszym prezesem (w latach 1997–1998) Zarządu Akcji Katolickiej Diecezji Toruńskiej. W październiku 1998 r. został powołany na stanowisko dyrektora Urzędu Celnego w Toruniu i pełnił tę funkcję do kwietnia 2002. Potem pozostał pracownikiem służb celnych. Jednocześnie od października 2002 r. prowadził zajęcia dydaktyczne na stanowisku adiunkta w Wyższej Szkole Humanistyczno-Ekonomicznej we Włocławku z historii średniowiecznej i z najnowszych dziejów krajów bałtyckich.

Ciężka choroba (rak płuc) uniemożliwiła mu szersze rozwinięcie tej nowej problematyki badawczej. Zmarł w Toruniu 29 IV 2004 r. Został pochowany 4 maja na Centralnym Cmentarzu Komunalnym w Toruniu.

Jerzy Dygdała
(Toruń)