Od czasów oświecenia coraz intensywniej rozwijała się głębsza i bardziej masowa świadomość historyczna, czego następstwem był rozkwit nauk historycznych i wytwarzanie nowych kultur pamięci. Pamięć jest obecnie jedną z kluczowych kategorii badawczych w naukach historycznych. Pozwala opisać to, co służyło konstrukcji normatywnych i formatywnych wersji przeszłości. Aktem pamięci mogła być np. (re)konstrukcja minionej rzeczywistości w dziełach o tematyce historycznej, zbieranie artefaktów i ich prezentacja, budowa pomnika czy gmachu oraz miejska ceremonia upamiętniania. Mediami pamięci były m.in. dobra kultury, które pośredniczyły w przekazywaniu pamięci o wydarzeniu i były inspiracją do tworzenia nowych narracji. Miasta w Europie Środkowej i Wschodniej przez swą wielokulturowość były szczególnym miejscem, gdzie budowanie dominującej kultury pamięci i proces zapominania pobudzały powstanie innych, alternatywnych kultur pamięci, a także jednostkowej i grupowej „przeciw-pamięci” bazującej na różnorodności etnicznej, religijnej i kulturowej.
Kultura pamięci, definiowana jako „wszelkie rodzaje tekstów, obrazy i zdjęcia, obrazy, zabytki, budowle, święta, rytuały oraz symboliczne i mityczne formy wyrazu […]” (Christoph Cornelißen), wypełniała i wypełnia w dużym stopniu sferę publiczną. Współtwórcy tej kultury: władcy, politycy, urzędnicy, architekci, artyści, pisarze, historycy, konserwatorzy, a także jej użytkownicy, czerpiąc ze skarbnicy przeszłości, opisując historię, upamiętniając, kultywując tradycję i przebudowując przestrzeń miasta dokonywali ciągłych adaptacji, reinterpretacji, zestawiania, praktykowali bricolage i pastisz, szukali analogii i wpisywali się w odkrywane na nowo dawne tradycje. Te praktyki pamięci łączyło zorientowanie na potrzeby teraźniejszości i przyszłości danej grupy. Były one też częścią tego, co dziś nazywamy „identity politics”, czyli strategii politycznej związanej z manipulacją przekonaniami dotyczącymi tożsamości grupowych.
Celem konferencji jest przyjrzenie się różnym przejawom istnienia i rozwoju kultur pamięci w miastach Europy Środkowej i Środkowo-Wschodniej od końca osiemnastego wieku przez przełomowy XIX w., zacierające się w „żywej” pamięci dwudziestolecie międzywojenne, po dzień dzisiejszy. Zapraszamy historyków, historyków sztuki i architektury oraz kulturoznawców do składania propozycji referatów, w których poruszone zostaną następujące zagadnienia:
- konstruowanie, praktykowanie i narzucanie kultury pamięci w miastach, a także sprawczość społeczna różnych mediów pamięci (tablice, muzea i wystawy, pomniki, dzieła historyczne itp.);
- wpływ kultury pamięci na miejskie tożsamości lokalne, narodowe, religijne, etniczne, genderowe itp. oraz na tworzenie się nowych kodów kulturowych;
- tworzenie popularnej idei dziedzictwa poprzez upraszczaniu przekazu;
- kultury pamięci i uwrażliwione na przeszłość tożsamości jako broń w politycznej walce o legitymizację władzy i hegemonię przestrzenną, o prawo do istnienia różnych społeczności i o tworzenie wyodrębnionych, często niedostępnych z zewnątrz struktur przestrzennych i społecznych (gettoizacja, gentryfikacja),
- i w końcu pytanie o to, czy miasta tworzyły swoje własne, niezależne od państw kultury pamięci (np. poprzez miejskie muzea, pomniki i tablice, zawartość wystaw i księgozbiorów).
Konferencja odbędzie się w dniach 27‒29 października 2021 r. online poprzez aplikację Zoom. Językami konferencji będą angielski i polski. Propozycje referatów prosimy wysyłać do 1 maja 2021 r., a chęć uczestnictwa jako gość zgłaszać do 1 października poprzez stronę internetową konferencji: ihpan.edu.pl/miasto-i-pamiec (zakładka „Zgłoszenia”). Decyzje o przyjęciu zostaną ogłoszone do 1 czerwca. Po konferencji referenci będą proszeni o złożenie tekstów w języku angielskim, które staną się podstawą książki, która będzie próbą nowego namysłu nad miastami i pamięcią w naszym regionie. Manuskrypt będzie zgłoszony do jednego z czołowych anglosaskich wydawnictw naukowych.
Językami konferencji są:
Język angielski i polski
Organizatorami konferencji są:
Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
Muzeum Miasta Gdyni
Komitet organizacyjny:
dr hab. Jacek Friedrich, prof. UGd
dr Aleksander Łupienko
Rada Naukowa konferencji:
prof. dr hab. Maciej Janowski
dr hab. Rafał Makała, prof UGd
prof. dr hab. Włodzimierz Mędrzecki
prof. dr hab. Małgorzata Omilanowska
prof. dr hab. Jacek Purchla
dr hab. Magdalena Saryusz-Wolska
prof. dr hab. Krzysztof Stefański
dr inż. arch. Marek Stępa
dr hab., Agnieszka Zabłocka-Kos, prof. UWr.
Termin wysyłania zgłoszeń na konferencję: do 1 maja 2021 r.
Termin podjęcia decyzji na temat przyjęć: do 1 czerwca 2021 r.
Termin zgłaszania się słuchaczy bez wystąpień: do 30 września 2021 r.
Termin rozpoczęcia konferencji: 27 października 2021 r.
Termin zakończenia konferencji: 29 października 2021 r.
Termin przesyłania tekstów w języku angielskim: do 31 grudnia 2021 r.
Aby zgłosić propozycję wystąpienia na konferencji należy:
- – ściągnąć plik formularza ze strony;
- – wypełnić formularz (nie zapominając o podaniu swego adresu e-mail w formularzu);
- – wgrać plik wypełnionego formularza;
- – potwierdzić zapoznanie się z klauzulą informacyjną dot. przetwarzania danych osobowych.
Pobierz: FORMULARZ ZGŁOSZENIA MIASTO I PAMIĘĆ
Aby zarejestrować się jako Gość należy:
– wypełnić rubrykę „imię i nazwisko” oraz „adres e-mail”, a także potwierdzić zapoznanie się z klauzulą informacyjną dot. przetwarzania danych osobowych
Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
Instytut powołano do życia w 1953 r. jako jednostkę Polskiej Akademii Nauk będącej korporacją uczonych, a jednocześnie wspólnotą instytutów badawczych reprezentujących różne dziedziny nauki. Siedziba główna Instytutu mieści się w Warszawie, w dwóch połączonych kamienicach przy Rynku Starego Miasta. Obecnie Instytut ma swoje placówki w Gdańsku, Krakowie, Poznaniu i Toruniu.
Instytut prowadzi obecnie badania nad historią ziem polskich od średniowiecza po XX w., a także wybranymi problemami historii powszechnej ze szczególnym uwzględnieniem dziejów Europy Środkowej i Wschodniej.
Prowadzone w Instytucie badania o charakterze naukowo-badawczym realizowane są jako indywidualne i zespołowe projekty badawcze, których efektem są opracowania monograficzne, zbiory studiów, artykuły naukowe oraz syntezy i zarysy dydaktyczne. Badania o charakterze naukowo-dokumentacyjnym prowadzone są jako zespołowe, wieloletnie projekty naukowo-dokumentacyjne, tj. edytorskie, biograficzne, historyczno-geograficzne i historyczno-kartograficzne oraz bibliograficzne, a także prace z zakresu źródłoznawstwa i nauk pomocniczych historii.
Strona www: ihpan.edu.pl
Muzeum Miasta Gdyni
Gdynia jest miastem wyjątkowym w polskich dziejach. To spełnione marzenie o Polsce na morzu, a zarazem najbardziej spektakularny owoc modernizacyjnego wysiłku Polaków w XX wieku. Jest to więc miasto, w którym współczesność i codzienność splatają się z mitami – mitem morza, mitem nowoczesności, mitem przedsiębiorczości, mitem polskości, mitem międzywojnia, mitem miasta. Pragniemy eksplorować zarówno zwykłą, codzienną historię i współczesność miasta, jak i jego różne mitologie.
Gdynia jest dzieckiem nowoczesności – nowoczesnej polityki, ekonomii, architektury, nowoczesnego transportu. W ramach swojej działalności Muzeum bada i pokazuje nowoczesność w jej różnorodności – w tym, co w niej dobre i co złe, co aktualne i co przebrzmiałe, w tym co spektakularne i co tak zwykłe, że już niemal niedostrzegane.
Gdynia to miasto modernistyczne. Modernizm i projektowanie są ze sobą najściślej splecione. Nowoczesny świat to w wielkiej mierze świat zaprojektowany. Ze wszystkich stron otaczają nas zrealizowane projekty: budynków, pojazdów, przedmiotów, druków. Pragniemy więc przedstawiać to, co w polskim i światowym dizajnie ważne, ciekawe, typowe albo wyjątkowe, to co sławne, i to co zapomniane.
Strona www: muzeumgdynia.pl
27.10.2021, 9:00–9:30: Ella Chmielewska, Warsaw Afterimages: Memory and Poetry in Ruins
28.10.2021, 9:00–9:30: Małgorzata Praczyk, Między obsesją a fascynacją. Świadectwa pamięci w przestrzeniach miejskich współczesnych, polskich miast
29.10.2021, 9:00–9:30: Jacek Friedrich, „Miasto Gdańsk, niegdyś nasze, będzie znowu nasze!”. Polska pamięć o utraconym mieście
27.10.2021
9:00–9:30 Wykład
Ella Chmielewska, Warsaw Afterimages: Memory and Poetry in Ruins
10:00–12:00 Kultura pamięci w autonomicznej Galicji (moderacja: Aleksander Łupienko)
Tomasz Kargol, Upamiętnianie historii Polski w przestrzeni miast powiatowych autonomicznej Galicji (1861–1918)
Marzena Woźny, O odzyskiwaniu zaginionej pamięci. Archeologia a tożsamość Krakowa w XIX wieku
Elżbieta Lang, Pamięć na cokołach – dyskusja wokół krakowskich pomników
12:30–14:00 Konkurencyjne kultury pamięci przed 1914 r. (moderacja: Piotr Korduba)
Heidi Hein-Kircher, Forging the Polish substitute capital: Local memory politics in autonomous Lwów
Paweł Lesisz, Pomniki Michaiła Murawiowa, carycy Katarzyny II i Adama Mickiewicza w Wilnie na przełomie XIX i XX wieku. Powstanie – funkcja – znaczenie
Tomasz Jacek Lis, Deislamizacja przestrzeni miejskiej na Półwyspie Bałkańskim w XIX wieku na przykładzie Sarajewa i Belgradu
15:00–17:00 Polityka pamięci w miastach II Rzeczpospolitej (moderacja: Hanna Grzeszczuk-Brendel)
Marcin Jarząbek, Podzielone miasto, a ramy pamięci państw „Nowej Europy”: Cieszyn 1920–1938
Makary Górzyński, Legioniści Feniksa: przestrzenie pamięci oficjalnej w międzywojennej odbudowie Kalisza
Marcin Szerle, Międzywojenna Gdynia – kształtujące się miasto w procesie budowania kultury pamięci
28.10.2021
9:00–9:30 Wykład
Małgorzata Praczyk, Między obsesją a fascynacją. Świadectwa pamięci w przestrzeniach miejskich współczesnych, polskich miast
9:30–10:00 Wprowadzenie
Aleksander Łupienko, Miasta dziewiętnastego wieku a kultury pamięci
10:30–13:00 Pamięć a miejsca w mieście (moderacja: Magdalena Praczyk)
Piotr Korduba, Mediować pamięcią. Przypadek Dzielnicy Cesarskiej/Zamkowej/Uniwersyteckiej w Poznaniu (1910–2021)
Paulina Korneluk, Między triumfem a martyrologią – kreacja i mitologizacja zamojskich fortyfikacji od XVII wieku do współczesności
Maria Jonik, Pomnik Mikołaja Kopernika we Wrocławiu a tworzenie kultury pamięci miasta. Możliwe interpretacje
Hanna Kozińska-Witt, Nie-pamięć. Rzecz o Krakowie jako mieście portowym
Hanna Grzeszczuk-Brendel, Prywatność pamięci w przestrzeni publicznej
14:00–16:30 Przemiany pamięci i tożsamości przez wieki (moderacja: Marcin Szerle)
Anna Kobylińska, Kuźnia – klatka – widmo. Bazy (nie)pamięci miasta Turčiansky Sväty Martin
Lilia Tsyganenko, The memory of the past in multi-ethnic space of the southern Bessarabia
Florian Mausbach, The symbolic image of the Berlin Republic
Wiesław Skrobot, Kody przestrzeni. Uśpione potencjały rozwojowe przedmieść niektórych miast dawnego Oberlandu
29.10.2021
9:00–9:30 Wykład
Jacek Friedrich, „Miasto Gdańsk, niegdyś nasze, będzie znowu nasze!”. Polska pamięć o utraconym mieście
10:00–11:30 Zmagania z pamięcią po 1945 r. (1) (moderacja: Ella Chmielewska)
Daniela Decheva, Inconveniences of memory: The monument to the Soviet army and Georgi Dimitrov’s mausoleum in Sofia after 1989
Sofia Dyak, ’Old City – Young City’: The local turn and mainstreaming heritage in Soviet Ukrainian Lviv
12:00–13:30 Zmagania z pamięcią po 1945 r. (2) (moderacja: Agnieszka Chmielewska)
Konrad Matyjaszek, Pamiętać, aby nie wiedzieć. Ograniczenia kategorii pamięci zbiorowej wobec miejskich przestrzeni żydowskich we współczesnej Polsce
Jan Szczepański, Reorganizacja „polskiej” przestrzeni Lwowa jako składowa procesu przebudowy tożsamości przestrzeni miasta po 1991 roku
Kamil Śmiechowski, Odzyskiwanie utraconej pamięci. Rewolucja 1905 roku w Łodzi we współczesnej debacie publicznej. Spojrzenie krytyczne
14:30–16:00 Obiekty sepulkralne jako sanktuaria pamięci (moderacja: Edmund Kizik)
Franciszek Skibiński, Dawne epitafia i nagrobki w miastach pruskich wobec przemian tożsamości i pamięci od XVIII do XX w.
Klaudiusz Grabowski, Niechciane dziedzictwo czy kontynuacja modernizacji miasta? Problem likwidacja cmentarzy w Gdańsku po 1945 roku
Marzanna Jagiełło, Monumentum Memoriae Communis: pamięci dawnych mieszkańców naszego miasta
Konferencja odbędzie się online w programie Zoom. Link do spotkania przesłany zostanie w październiku 2021 r. na adresy zaakceptowanych uczestników, podanych w zgłoszeniach oraz na adresy zaakceptowanych słuchaczy.
Uczestników konferencji oraz słuchaczy nie obowiązują opłaty konferencyjne.